Odwiecznym marzeniem wszelkiej maści naukowców, czy tez badaczy, jest dojście do prawdy. Obiektywnej prawdy, ma się rozumieć. Nie inaczej jest w przypadku antropologów – etnografów. O ile jednak matematyk, czy też fizyk może wznieść dumnie oczy ku niebu i powiedzieć sobie: „O, Prawdo poznania! Z tym twierdzeniem jestem bliżej Ciebie!”, o tyle antropolog… już nie bardzo. Współcześnie nie trzeba już raczej nikogo przekonywać, iż przedmiot badań tzw. nauk ścisłych różni się od przedmiotu nauk społecznych (wbrew temu, co za Comte twierdzili neopozytywiści), co oprócz odmiennej metodologii oraz interpretacji wyników badań, wiąże się również z stawieniem czoła odmiennym wyzwaniom. Jednym z nich jest pewnego rodzaju paradoks- z jednej strony antropolog musi przyjąć perspektywę innego, zrozumieć jego doświadczenia. Z drugiej jednak strony, po zakończonych badaniach terenowych, wraca w mury budynku i przychodzi moment, gdy musi napisać raport, co wiąże się z przybraniem perspektywy tekstu naukowego. Dopasowanie tych perspektyw na różnych poziomach nie jest wcale takie proste. Wpleciony jest częstokroć wymiar osobisty, związany z naszym emocjonalnym nastawieniem nie tylko do poszczególnych elementów odmiennych kulturowo, ale przede wszystkim- do ludzi. Nie od dziś bowiem wiadomo, iż przyjaciół raczej staramy się opisywać w superlatywach, natomiast osób, za którymi nie przepadamy, w mniej pozytywnych słowach. A nikt chyba nie wątpi, że podczas kilkumiesięcznych wyjazdów, często do małych, odizolowanych społeczności, antropolog uniknie zadzierzgnięcia jakiejś głębszej więzi z co najmniej jednym z jej członków. Pojawia się zatem stronniczość.
Co zatem może uczynić antropolog, który niejako z góry skazany jest na balansowanie po cienkiej linie obiektywno-subiektywnej? Idąc śladem Rorty’ego, nie zabawa w pseudo- obiektywność, która łączy się z wybiórczym spojrzeniem „przez place” na relacje oraz zdobyte informacje, lecz świadome wyciągnięcie wszystkich konsekwencji, metodologicznych oraz etycznych. Jeżeli przyjmiemy perspektywę uczestników, to rozumiejąco wejdziemy w nowe światy. Skoro antropolog przyjeżdża z danymi, które później przekształca oraz pakuje w raport, to jednocześnie powoduje stworzenie nowego świata. Potrzebuje zatem twórczego działania, opartego na wyobraźni, która ma szansę uchwycić to, czego doświadczył antropolog. Powinno to, zdaniem Rorty'ego, służyć rozpowszechnianiu metafor w świcie, nowych sposobów myślenia, nowej solidarności. Poprzez takie niejako "sklejenie antropologii i filozofii" winien antropolog mieć na celu uwrażliwienie innych ludzi na rozmaitość myślenia i przyjmowania perspektyw badawczych. Taką perspektywę często spotkać można w przeróżnej literaturze podróżniczej, gdzie ludzie, nie mający wykształcenia antropologicznego czy filozoficznego, często w niesamowity sposób potrafią połączyć te dwa różne wymiary i snuć opowieść zawieszoną pomiędzy ich usytuowaniem kulturowym, a często zdecydowanie odmiennymi, realiami światów, z którymi przyszło im się zetknąć podczas podróży. Rezygnując z bezstronnej relacji, mają zwyczaj odwoływać się do wrażliwości czytelnika, jego wyobraźni oraz empatii.
Jedna cecha jest zasadniczo wspólna zarówno antropologom tworzącym raporty, jak i podróżnikom zapisującym swoje przeżycia zazwyczaj w postaci dzienników- skłonność do porównań wartościujących. Ocena bowiem leży głęboko w naturze ludzkiej i rzadko kiedy jesteśmy w stanie zachować ją tylko dla siebie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz